Η ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΗ ΤΟΥΡΚΟΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ (ΑΡΧΑΙΑ ΣΙΚΥΩΝΑ)

H τοξωτή γέφυρα επί της κοίτης του ποταμού Ασωπού, κατασκευασμένη στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, η οποία ατυχώς παραμένει ένα αφανές μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κορινθίας.

Εικόνα 1: H βόρεια πλευρά της επονομαζόμενης Τουρκογέφυρας, που γεφυρώνει τον ποταμό Ασωπό κάτω από το πλάτωμα της σημερινής κωμόπολης του Βασιλικού. Στα αριστερά του ευρέως βασικού τόξου διακρίνεται το άνοιγμα ενός από τα δύο ανακουφιστικά τόξα, τα οποία διαμορφώνονται εκατέρωθεν του.


Μερικές φορές διερχόμαστε από διάφορα μέρη, που φαντάζουν αδιάφορα στα μάτια μας και δεν δίνουμε καμία σημασία σε υπάρχοντα μνημεία του παρελθόντος, καθώς είτε αυτά είναι επιμελώς κρυμμένα σε κοινή θέα, είτε είμαστε απορροφημένοι από τις έγνοιες της καθημερινότητας μας. Κι όμως κάποια εξ’ αυτών πραγματικά αξίζουν μεγαλύτερης προσοχής, αν αναλογιστούμε ότι εκτός από την αρχιτεκτονική αξία και την καλαισθησία τους, συνιστούν και διαχρονικά τοπόσημα για τους κατοίκους των περιοχών τους. Μία τέτοια ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί αναμφίβολα η επονομαζόμενη Τουρκογέφυρα, η οποία συνδέει τις όχθες του ποταμού Ασωπού στην πεδινή έκταση στα ανατολικά του πλατώματος της σημερινής κωμόπολης του Βασιλικού (Αρχαία Σικυώνα), ακριβώς δίπλα από την Εθνική Οδό Κορίνθου – Πατρών (Ολυμπία Οδός). Πρόκειται για μία λιθόκτιστη τοξωτή γέφυρα, που ανεγέρθηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και επιδέχτηκε ανάρμοστες επισκευές στην σύγχρονη εποχή, χωρίς ευτυχώς να μεταβληθεί το πρωτότυπο σχήμα της, αν και αλλοιώθηκε εκτενώς η αυθεντική τοιχοποιία της. Ωστόσο δεν έχει τύχει της δέουσας προβολής παραμένοντας περιφρονημένη, μολονότι συγκαταλέγεται στα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Κορινθίας, αποτελώντας μία από τις λίγες πετρόχτιστες γέφυρες του νομού. Μάλιστα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ακόμα περιστασιακά για διέλευση οχημάτων, αν και έχει κατασκευαστεί παραπλέυρως μία νεόδμητη επαρχιακή οδική διάβαση επί του ποταμού Ασωπού. Στην απαξίωση της ίσως να συμβάλλει ότι βρίσκεται πλέον στα όρια ενός οικισμού – καταυλισμού αθίγγανων ή Ρομά, που αναπτύχθηκε δίπλα από την δυτική όχθη εδώ και αρκετά χρόνια, προσλαμβάνοντας άτυπα μόνιμο χαρακτήρα, με δεδομένη την εκούσια ροπή τους προς την κοινωνική περιθωριοποίηση και την παραβατικότητα.

Εικόνα 2: Η νότια πλευρά της Τουρκογέφυρας, η οποία κατασκευάστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και αποτελούσε από τότε και μέχρι πρόσφατα ένα τεχνικό έργο ζωτικής σπουδαιότητας για την περιοχή.


Οι διαθέσιμες πληροφορίες για την αρκούντως εντυπωσιακή Τουρκογέφυρα είναι μάλλον πενιχρές, τόσο από ιστορικής, όσο και από αρχιτεκτονικής άποψης, καθόσον δεν εκπονήθηκε καμία σχετική μελέτη ή τουλάχιστον δεν έχει δημοσιοποιηθεί μέχρι τώρα. Όπως προαναφέρθηκε η κατασκευή της ανάγεται στην περίοδο της Τουρκικής κατοχής της Ελλάδας, χωρίς όμως να δύναται να προσδιοριστεί επακριβώς η χρονολόγηση της. Δεν είναι απίθανο να υποθέσουμε, ότι ενδεχομένως ο χορηγός της οικοδόμησης της να ήταν ένας τοπικός Οθωμανός αξιωματούχος ή πλούσιος γαιοκτήμονας, από τον οποίο αρχικά να αποκαλέστηκε περιφραστικά ως «του Τούρκου η γέφυρα» και αυτή η επωνυμία κατόπιν να μετατράπηκε στον απλούστερο μονολεκτικό τύπο της «Τουρκογέφυρας»(1). Πάντως σίγουρα υπήρξε ένα κοινωφελές τεχνικό έργο, μεγάλης σπουδαιότητας για τους αγρότες και τους ποιμένες της περιοχής, καθώς τους επέτρεπε να έχουν ευχερή πρόσβαση στα καλλιεργημένα κτήματα και στα βοσκοτόπια αντίστοιχα, εκατέρωθεν του ποταμού Ασωπού, έχοντας έναν ζωτικό ρόλο τον οποίο διατηρούσε μέχρι και πρόσφατα. Επίσης θα πρέπει να έδωσε νέα πνοή στο ομολογουμένως φτωχό οδικό δίκτυο της Κορινθίας εκείνης της εποχής, όντας ένα ασφαλές και άνετο πέρασμα του εν λόγω υδάτινου κωλύματος, εξυπηρετώντας τους ταξιδιώτες και τους περιπλανώμενους πραγματευτές, που κινούνταν στο δρομολόγιο από το Βέλο προς το Βασιλικό και το Μούλκι.

Εικόνα 3: Άποψη του σημερινού καταστρώματος της Τουρκογέφυρας από την κατεύθυνση του Βέλου. Σε αυτή την διάβαση του ποταμού Ασωπού φέρεται να φονεύθηκε ο Σελήμ πασάς του Θαλερού από τον Ανδρέα Σαρμαγκόπουλο στις απαρχές της Ελληνικής επανάστασης του 1821.


Ένα χρονικό στοιχείο για την Τουρκογέφυρα παρέχεται μέσα από μία προφορική παράδοση, αφού φέρεται να αποτέλεσε το σκηνικό ενός απρόβλεπτου επεισοδίου στις απαρχές της Ελληνικής επανάστασης του 1821, υποδηλώνοντας ότι είχε ήδη ανεγερθεί πριν από αυτό το έτος. Ένας από τους εμπλεκόμενους ήταν ο Σελήμ πασάς, ο Τούρκος έπαρχος της περιοχής του Θαλερού (του σημερινού Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης), ο οποίος είχε διορίσει ως γραμματικό του τον Σωτήρη Σαρμαγκόπουλο, προκειμένου να διεκπεραιώνει τις διάφορες κρατικές υποθέσεις. Ο δε τελευταίος ήταν ο μοναδικός κάτοικος του υπόψη χωριού, που διέθετε κάποια υποτυπώδη μόρφωση και γνώριζε γραφή. Σύμφωνα λοιπόν με την λαϊκή διήγηση, μόλις ο Σελήμ πασάς έμαθε για την εξέγερση των Ελλήνων ενάντια στην Οθωμανική κυριαρχία, έσπευσε να κλειστεί στα τείχη της Αρχαίας Σικυώνας ή στο κάστρο του Βασιλικού, όπου τοπικός πασάς διατελούσε ο γαμπρός του. Όμως στην πραγματικότητα αυτές οι διαλαμβανόμενες αρχαίες ή μεσαιωνικές οχυρώσεις δεν υφίστατο, καθόσον τότε ήταν σε ερειπιώδη κατάσταση. Προφανώς εκείνο τον καιρό, ο Τούρκος αξιωματούχος του Θαλερού βρίσκονταν στην πεδιάδα της Βόχας για κάποιο προσωπικό του ζήτημα, και αποφάσισε να μεταβεί άμεσα για μεγαλύτερη ασφάλεια στην κοντινότερη και φυσικά οχυρή τοποθεσία του Βασιλικού, λόγω της εκεί παρουσίας του συγγενούς του, αναμένοντας επαρκή συνοδεία από τους οικείους του. Μαζί του είχε πάρει μάλλον ως υπηρέτη τον αδερφό του γραμματικού του, τον Ανδρέα Σαρμαγκόπουλο(2). Στην πορεία και καθώς διάβαιναν από την Τουρκογέφυρα, ο Έλληνας υποτακτικός δράττοντας την ευκαιρία, όρμησε και μαχαίρωσε τον Σελήμ πασά, σκοτώνοντας τον επί τόπου και κατόπιν ενώθηκε με τους επαναστάτες.

Εικόνα 4: Η Τουρκογέφυρα του Βασιλικού χρησιμοποιούνταν ακατάπαυστα ακόμα και στην σύγχρονη εποχή, στηριζόμενη στα αρχικά λίθινα βάθρα της, τα οποία άντεχαν το βάρος έμφορτων φορτηγών αυτοκινήτων.


Το παραπάνω περιστατικό πρέπει να έλαβε χώρα περί την 24η Μαρτίου 1821, όταν οι Καλαβρυτινοί αγωνιστές Πετμεζαίοι κατέφτασαν στην Κορινθία και κήρυξαν γενικό ξεσηκωμό στην περιοχή, συγκεντρώνοντας όλους τους τολμηρούς άνδρες της Κορινθίας,. Ο φόνος του Τούρκου πασά του Θαλερού από τον Ανδρέα Σαρμαγκόπουλο στην Τουρκογέφυρα του Βασιλικού(3), ήταν μία από τις ελάχιστες αυτόβουλες επαναστατικές ενέργειες στην Κορινθιακή περιφέρεια, κατά την έναρξη του αγώνα για την εθνική παλιγγενεσία, η οποία έρχονταν σε αντίθεση με την βούληση της αρχοντικής οικογένειας των Νοταράδων. Οι πανίσχυροι πρόκριτοι των Τρικάλων, αντιδρούσαν έντονα απέναντι στην ιδέα της εξέγερσης, καθώς την θεωρούσαν πρόωρη και επικίνδυνη για τις τύχες των Ελλήνων, παραγγέλλοντας στους Κορίνθιους να μην κινηθούν κατά των Τούρκων. Ο δε Ανδρέας Σαρμαγκόπουλος μετά την πράξη του, ίσως να εντάχθηκε στις επαναστατικές δυνάμεις που έθεσαν υπό πολιορκία το φρούριο του Ακροκορίνθου από την 27η Μαρτίου 1821 με πρωτοστάτες τους Πετμεζαίους, συνεπικουρούμενους από άλλους οπλαρχηγούς, προερχόμενους κυρίως από την δυτική Αττική (Μεγαρείς, Κουντουριώτες, Βιλιώτες και Περαχωρίτες).

Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα από την εμβληματική Τουρκογέφυρα εξακολούθησε να περνάει ένα από τα κύρια δρομολόγια, που κατευθύνονταν προς την κωμόπολη του Βασιλικού, διευκολύνοντας την μετακίνηση για αγροτικές εργασίες και την μεταφορά εμπορευμάτων με ιππήλατες άμαξες(4). Μάλιστα αυτή η διαδρομή αποτελούσε βασική διακλάδωση της επαρχιακής οδού Κορίνθου – Κιάτου, η οποία διανοίχτηκε στα 1872, όπως αποτυπώνεται στους παλαιούς χάρτες. Ο δε ιστορικός και γεωγράφος Αντώνιος Μηλιαράκης, αφού περιηγήθηκε στον τότε κοινό νομό Αργολίδος και Κορινθίας τα έτη 1884 και 1885, αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Εις το Βασιλικό και τα ερείπια της Σικυώνος άγουσι δύο οδοί, η μία εκ του χωριού Βέλλου του δήμου Κορίνθου, από του οποίου απέχει τρία χιλιόμετρα, διερχόμενη τον Ασωπόν επί Τουρκικής γέφυρας, η ετέρα δ’ εκ Κιάτου»(5). Αλλά και στους νεότερους χρόνους των μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς, η λιθόκτιστη διάβαση εξακολούθησε να χρησιμοποιείται ακατάπαυστα, αντέχοντας ακόμα και στην διέλευση έμφορτων βαρέων φορτηγών αυτοκινήτων, στηριζόμενη στα αρχικά λίθινα βάθρα της, μια ικανότητα που φανερώνει την υψηλή ποιότητα και την σταθερή κλάση της κατασκευής.

Εικόνα 5: Άποψη της νότιας πλευράς της λιθόκτιστης Τουρκογέφυρας από την κατεύθυνση του Βασιλικού. Εκατέρωθεν του μεγάλου βασικού τόξου διακρίνονται τα ανοίγματα των δύο μικρότερων ανακουφιστικών τόξων. (Πηγή φωτογραφίας: ιστολόγιο http://odysseus.culture.gr).


Η Τουρκογέφυρα του Βασιλικού παρουσιάζει μορφολογικές ομοιότητες κατ’ αναλογία, με αρκετές πέτρινες γέφυρες του Ελλαδικού χώρου, που κατασκευάστηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξ’ αυτών επισημαίνονται ενδεικτικά το γεφύρι του Γκρέτση (1810 – 1830) στα νότια του χωριού Παλαιόπυργος Πωγωνίου, το γεφύρι του Καμπέρ Αγά (1750 – 1800) νοτίως του οικισμού Μηλιωτάδες στο ανατολικό Ζαγόρι και το γεφύρι του Τσερχοτάμπεη (16ος αιώνας;) κοντά στο χωριό Φιλέικα Καλύβια Καλαβρύτων. Από την σύγκριση με αντίστοιχα υποδείγματα γεφυροποιίας, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι σε γενικές γραμμές οι μάστορες της Τουρκογέφυρας ήταν εξοικειωμένοι με τα σχεδιαστικά πρότυπα της Ηπειρώτικης τεχνοτροπίας.

Εικόνα 6: Το ευρύ βασικό τόξο της Τουρκογέφυρας καταλήγει σε ισχυρά επιμήκη βάθρα, που προεκτείνονται επί του εδάφους στις όχθες του ποταμού Ασωπού. 

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική της διαρρύθμιση, η λιθόκτιστη διάβαση αποτελείται από ένα μεγάλο βασικό τόξο, που βαίνει αψιδωτά πάνω από την κοίτη του ποταμού Ασωπού, με εκτιμώμενο μέγιστο άνοιγμα περίπου 15,50 μέτρα και ύψος γύρω στα 9 μέτρα(6). Εκατέρωθεν αυτού και στην θέση των τυμπάνων, διαμορφώνονται δύο μικρότερα ανακουφιστικά τόξα, τα οποία μοιάζουν μάλλον συμμετρικά, έχοντας κατά προσέγγιση εύρος 1,80 μέτρα και ύψος περί τα 2,20 μέτρα, με σκοπό τόσο για να εκτονώνονται από τις θολωτές διόδους τους τα ορμητικά νερά, στην περίπτωση διόγκωσης του ποταμού από καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις, όσο και για τον καταμερισμό των δομικών φορτίων. Η δε αψιδωτή καμάρα καταλήγει σε ισχυρά επιμήκη βάθρα, που προεκτείνονται επί του εδάφους στις όχθες, κάτω από τα ανακουφιστικά ανοίγματα. Επίσης, το μήκος της γεφύρωσης είναι 62 μέτρα και στο δυτικό άκρο της προς το Βασιλικό στρέφεται ελαφρώς προς τον βορρά, ενώ το πλάτος του καταστρώματος της φτάνει τα 3,50 μέτρα, διαθέτοντας πλευρικά στηθαία ασφαλείας.

Εικόνα 7: Άποψη του ανατολικού ανακουφιστικού τόξου της Τουρκογέφυρας (προς την κατεύθυνση του Βέλου). Οι δύο θολωτές δίοδοι εκατέρωθεν του βασικού τόξου, χρησίμευαν για την εκτόνωση του νερού στην περίπτωση διόγκωσης του ποταμού Ασωπού από δυσμενείς καιρικές συνθήκες.


Η τοιχοποιία της Τουρκογέφυρας συνίσταται από επιμελώς τετραγωνισμένους λίθους και θολίτες – κλειδιά στα τόξα, μεσαίου μεγέθους, άριστα προσαρμοσμένους μεταξύ τους με συνδετικό κονίαμα. Το δε κατάστρωμα της κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να ήταν λιθόστρωτο στην αυθεντική του μορφή. Ωστόσο, στην σύγχρονη εποχή, η δομή της «θωρακίστηκε» με την εκτενή και ανεξέλεγκτη χρήση τσιμεντοκονιάματος, με το οποίο επικαλύφθηκαν οι επιφάνειες πάνω από τα τόξα συμπαρασύροντας και τα πλευρικά στηθαία, σε σημείο που από μακριά να δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για κατασκευή εκ σκυροδέματος, ενώ το κατάστρωμα της επιστρώθηκε με άσφαλτο. Αυτές οι παρεμβάσεις προφανώς έγιναν για χρηστικούς λόγους, προκειμένου να ενισχυθεί η συνεκτικότητα της, εξαιτίας της συχνής διέλευσης αυτοκινήτων, γεωργικών ελκυστήρων, και ιδιαίτερα βαρέων φορτηγών οχημάτων, χωρίς να βασίζονται σε έναν εξειδικευμένο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα η λιθόκτιστη φυσιογνωμία του γεφυριού των χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Εικόνα 8: Στην σύγχρονη εποχή οι επιφάνειες της Τουρκογέφυρας πάνω από τα τόξα επενδύθηκαν εκτενώς με τσιμεντοκονίαμα, αλλοιώνοντας ανεπανόρθωτα την αυθεντική λιθόκτιστη μορφή της.


Την τρέχουσα περίοδο από την Τουρκογέφυρα διέρχεται πολύ περιορισμένος αριθμός αυτοκινήτων, καθώς η κυκλοφορία στο επαρχιακό οδικό δίκτυο πραγματοποιείται από την παρακείμενη νέα τυποποιημένη γεφύρωση του ποταμού Ασωπού, δίπλα από την αντίστοιχη της Εθνικής Οδού Κορίνθου – Πατρών. Όμως απαιτείται οπωσδήποτε να διαφυλαχτεί αυτή η εμβληματική συγκοινωνιακή υποδομή, εικαζόμενης ηλικίας πλέον των διακοσίων ετών, η οποία συνδέεται ιστορικά και με το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821 στην Κορινθία. Πρωτίστως θα πρέπει να ελεγχθεί άμεσα η στατική επάρκεια της κατασκευής, με δεδομένο ότι παρατηρούνται φθορές και ρωγμές σε ορισμένα τμήματα της, όπως πάνω από το ανατολικό ανακουφιστικό τόξο (προς την κατεύθυνση του Βέλου) και στα πλευρικά στηθαία(7). Κατά την γνώμη του γράφοντος, η υφιστάμενη κατάσταση της κρίνεται ως αρκετά επισφαλής, καθιστώντας πιθανό το ενδεχόμενο μίας κατάρρευσης της κατά την διάρκεια ενός σφοδρού πλημμυρικού φαινομένου, όπως η θλιβερή περίπτωση της πρόσφατης καταστροφής της πέτρινης γέφυρας του ποταμού Κερίτη στον Αλικιανό Χανίων (1907 – 1911) τον περασμένο Φεβρουάριο.

Εικόνα 9: Άποψη της άκρης του ασφαλτόστρωτου καταστρώματος της Τουρκογέφυρας από την κατεύθυνση του Βασιλικού, όπου στρέφεται ελαφρώς προς τον βορρά. Σε ορισμένα σημεία της κατασκευής παρατηρούνται ρωγμές, όπως στα πλευρικά στηθαία και πάνω από το ανατολικό ανακουφιστικό τόξο (προς την κατεύθυνση του Βέλου).


Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Τουρκογέφυρα συγκαταλέγεται στα μνημεία γεφυροποιίας του Ελληνικού χώρου, χρειάζεται να ενεργοποιηθεί η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού μέσω των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, για να γίνει τουλάχιστον μία εκτίμηση στατικότητας από κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό(8). Μέχρι να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη αυτοψία, συνίσταται να απαγορευτεί τελείως η κυκλοφορία από αυτήν, έτσι ώστε να αποκλειστεί και ο παραμικρός κίνδυνος πρόκλησης σοβαρού ατυχήματος. Επίσης είναι ουσιώδης η εκπόνηση και η υλοποίηση μίας εμπεριστατωμένης μελέτης ανακαίνισης και ανάδειξης της τοξωτής γέφυρας του ποταμού Ασωπού, παράλληλα με τον καθαρισμό του περιβάλλοντος χώρου από την πυκνή βλάστηση, τα φερτά υλικά και τα λοιπά απορρίμματα.

Μετά το πέρας των εργασιών αποκατάστασης, προτείνεται να διατηρήσει μόνο τον χαρακτήρα του ως μνημείο γεφυροποιίας της Οθωμανικής περιόδου και να δοθεί προς χρήση αποκλειστικά ως πεζογέφυρα. Υπό αυτήν την προοπτική δεν πρέπει να λειτουργήσει σαν ανασταλτικός παράγοντας, η συγκυριακή γειτνίαση του με τον άτυπο οικισμό των αθίγγανων ή Ρομά, μολονότι τα αυτοσχέδια καταλύματα τους ελέγχονται ως προς την νομιμότητα τους, καθόσον η επιδίωξη του επιζητούμενου εγχειρήματος είναι διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Παρόλες τις διαφαινόμενες αντιξοότητες, επιβάλλεται η προστασία και η αξιοποίηση της λιθόκτιστης Τουρκογέφυρας του Βασιλικού, τόσο λόγω της ιστορικότητας και της αρχιτεκτονικής αυτής, όσο και ως το μοναδικό ανάλογο αξιοθέατο στην ευρύτερη περιοχή και ένα από λιγοστά πέτρινα γεφύρια της Κορινθίας.


Κείμενο – Φωτογραφίες

Γεώργιος Λόης
Συνταγματάρχης (ΤΘ) ε. α.
Γεώργιος Λόης/Facebook.com
e-mail: georgioslois1969@gmail.com
17 Απριλίου 2019

Εικόνα 10: Η λιθόκτιστη Τουρκογέφυρα του Βασιλικού αποτελεί ένα μνημείο γεφυροποιίας της Οθωμανικής περιόδου, καθιστώντας απαραίτητη την προστασία και την ανάδειξη της ως αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κορινθίας.


Επεξηγηματικές Σημειώσεις – Παραπομπές

1. Λιγότερο διαδεδομένες ονομασίες της είναι «Τουρκικό γεφύρι» ή «Τουρκογέφυρο» Βασιλικού.

2. Κατά μία άλλη εκδοχή, ο Σελήμ πασάς είχε πάρει ως όμηρο τον Ανδρέα Σαρμαγκόπουλο.

3. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τον Τουρκικό ζυγό, ο Ανδρέας Σαρμαγκόπουλος απέκτησε την ευμεγέθη οικία του Σελίμ πασά στο Θαλερό, αγοράζοντας την από το νεοσύστατο κράτος. Η δε οικογένειά Σαμαγκόπουλου μετονομάστηκε αργότερα σε Αμάραντου.

4. Βλέπε εικόνα 13 στο επιπλέον φωτογραφικό υλικό του παρόντος άρθρου.

5. «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας», Αντωνίου Μηλιαράκη, «Γενικόν τμήμα της Γεωγραφίας του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας», σελίδα 115, Βιβλιοπωλείον Εστίας – Τυπογραφείον Κορίννης, Εν Αθήναις, 1886.

6. Οι παρατιθέμενες διαστάσεις της Τουρκογέφυρας υπολογίστηκαν κατ’ εκτίμηση, καθόσον η πυκνή βλάστηση παραπλεύρως των βάθρων της και η εναπόθεση φερτών υλικών και απορριμμάτων, καθιστούν εξαιρετικά δυσχερή την διενέργεια μετρήσεων στα επιμέρους τμήματα της.

7. Βλέπε εικόνες 19 και 20 στο επιπλέον φωτογραφικό υλικό του παρόντος άρθρου.

8. Η λιθόκτιστη υποδομή του Ασωπού ποταμού παρουσιάζεται ως μνημείο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στο επίσημο ενημερωτικό ιστολόγιο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού http://odysseus.culture.gr.


Ενδεικτική Βιβλιογραφία – Πηγές Διαδικτύου

1. http://odysseus.culture.gr/Γέφυρα Τουρκοκρατίας (Βασιλικό).

2. http://agpelop.blogspot.com/Γεφύρι στο Βασιλικό ή Τουρκογέφυρο.

3. https://www.xylokastro-evrostini.gov.gr/Θαλερό.


Επιπρόσθετο Φωτογραφικό Υλικό

Εικόνα 11: Δορυφορική αποτύπωση της περιοχής του Βασιλικού. Εντός κόκκινου κύκλου επισημαίνεται η θέση της Τουρκογέφυρας και με σκιαγράφημα ανοιχτού μπλε χρώματος προσδιορίζεται η πορεία της κοίτης του ποταμού Ασωπού.

Εικόνα 12: Η λιθόκτιστη Τουρκογέφυρα διαθέτει ένα ευρύ βασικό τόξο και δύο μικρότερα ανακουφιστικά τόξα εκατέρωθεν αυτού, που δεν διακρίνονται άμεσα λόγω της απόκρυψης τους από την παρόχθια βλάστηση, η θέση των οποίων υποδεικνύεται στην φωτογραφία με κόκκινο περίγραμμα.

Εικόνα 13: Απόσπασμα από χάρτη της Ελλάδας, έκδοσης του 1853, του Γερμανού γεωγράφου Heinrich Kiepert, όπου φαίνεται ότι εκείνη την εποχή το κύριο δρομολόγιο, το οποίο οδηγούσε την Κόρινθο στο Βασιλικό μέσω του Βέλου, διέρχονταν από την Τουρκογέφυρα (πρόσθετος κόκκινος κύκλος) στον ποταμό Ασωπό. (Πηγή: ιστότοπος https://www.davidrumsey.com).

Εικόνα 14: Άποψη της βόρειας πλευράς της Τουρκογέφυρας από την κατεύθυνση του Βασιλικού. Η λιθόκτιστη διάβαση του ποταμού Ασωπού κατασκευάστηκε επί Τουρκοκρατίας και βρίσκεται σε αδιάκοπη χρήση μέχρι σήμερα, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον δύο αιώνων.

Εικόνα 15: Άποψη του βασικού τόξου της Τουρκογέφυρας, εκτιμώμενου μέγιστου ανοίγματος περίπου 15,50 μέτρων και ύψος γύρω στα 9 μέτρα.

Εικόνα 16: Άποψη της θολωτής διόδου του ανατολικού ανακουφιστικού τόξου της Τουρκογέφυρας, το οποίο πρέπει να είναι αντίστοιχων διαστάσεων με το δυτικό, έχοντας κατά προσέγγιση εύρος 1,80 μέτρα και ύψος περί τα 2,20 μέτρα.

Εικόνα 17: Η προσέγγιση στα βάθρα της Τουρκογέφυρας είναι εξαιρετικά δυσχερής, εξαιτίας της πυκνής παρόχθιας βλάστησης και της εναπόθεσης απορριμμάτων. Στην φωτογραφία γίνεται αντιληπτή και η έκταση της επένδυσης με τσιμεντοκονίαμα της λιθόκτιστης τοιχοποιίας της στους νεότερους χρόνους.

Εικόνα 18: Η νέα τυποποιημένη γεφύρωση του ποταμού Ασωπού, που εξυπηρετεί πλέον την επαρχιακή οδό Βέλου – Βασιλικού, ελαχιστοποιώντας την διέλευση οχημάτων από την παρακείμενη καταπονημένη Τουρκογέφυρα, η οποία εξακολουθεί να χρησιμοποιείται περιστασιακά. Διακρίνεται επίσης και η αντίστοιχη γέφυρα ευρείας κυκλοφορίας της Εθνικής Οδού Κορίνθου – Πατρών (Ολυμπία Οδός).

Εικόνα 19: Ρωγμή πάνω από το ανατολικό ανακουφιστικό τόξο της Τουρκογέφυρας, η οποία παρουσιάζει ανάλογες φθορές και σε άλλα σημεία της, όπως στα πλευρικά στηθαία, καθιστώντας σκόπιμη την εκτίμηση της στατικής επάρκειας της κατασκευής.

Εικόνα 20: Ενδεικτική ρωγμή σε πλευρικό στηθαίο της Τουρκογέφυρας.

Εικόνα 21: Άποψη του καταστρώματος στο σημείο της κορυφής του βασικού τόξου της Τουρκογέφυρας. Διακρίνεται ο άτυπος οικισμός των αθίγγανων ή Ρομά, ο οποίος έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στην δυτική όχθη του ποταμού Ασωπού.

Εικόνα 22: Η λιθόκτιστη Τουρκογέφυρα του Βασιλικού αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μνημείο πολιτιστικής κληρονομίας της Κορινθίας, τόσο από ιστορικής, όσο και από αρχιτεκτονικής άποψης, όντας ένα από τα λιγοστά πέτρινα γεφύρια της περιοχής.

Δημοσίευση: Απριλίου 16, 2019