13 Δεκεμβρίου 1943. Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ανείπωτη τραγωδία παρουσιάστηκαν στις αναρτήσεις της 8ης και 10ης Δεκεμβρίου.
Ακολουθεί η απογραφή της καταστροφής και τα ονόματα των Γερμανών υπευθύνων και η τύχη τους (Απόσπασμα από το «ΑΘΩΩΝ ΑΙΜΑ, «Ελεύθερος Μωριάς» 1943-44», Τόμος Α’).

«...Στά Καλάβρυτα, τήν ἑπομένη ἡμέρα, Δευτέρα 13η Δεκεμβρίου 1943, οἱ Γερμανοί πρίν ἀναχωρήσουν γιά τό Αἴγιο, ἔκαψαν τήν πόλη καί ἐκτέλεσαν τό ἀπαίσιο ἔγκλημα τῆς δολοφονίας 490 περίπου ἀρρένων κατοίκων μεταξύ 15 καί 65 ἐ¬τῶν, θερίζοντάς τους πρῶτα μέ πολυβόλα καί στή συνέχεια δίνοντάς τους τήν χαριστική βολή. Οἱ λεπτομέρειες τῆς φοβερῆς αὐτῆς πράξης ἔχουν περιγραφεῖ ἀπό παρά πολλούς, ὥστε μιά ἐπανάληψη ἐδῶ περιττεύει.

Οἱ καταστροφές στήν ἐπαρχία τελείωσαν μέ τόν ἐμπρησμό 250 σπιτιῶν στά Μαζέϊκα στίς 14 Δεκεμβρίου ἀπό ἕνα νέο Γερμανικό τμῆμα πού ἔφθασε στήν περιοχή, καί τῆς μονῆς τῆς Ἁγίας Λαύρας ἀπό τίς μονάδες τοῦ Αἰγίου, μαζί μέ τίς σκόρπιες δολοφο¬νίες μερικῶν ἀκόμη ἀμάχων, πρίν ἀπό τήν ἀποχώρηση ὅλων τῶν Γερμανῶν ἀπό τήν ἐπαρχία Καλαβρύτων τήν 15ην Δεκεμβρίου. Ἡ ὁλοκληρωτική σχεδόν πυρπόληση τῶν Μαζέϊκων ἔγινε μέ τό αἰτιολογι¬κό ὅτι κανείς κάτοικος δέν εἰδοποίησε τίς γερμανικές ἀρχές γιά τήν ἐκεῖ κράτηση τῶν αἰχμαλώτων για 50 ημέρες. Ἀπό τόν ἐμπρησμό ἑξαιρέθηκε ὁ οἰκισμός «Βέργα», γιατί ἐκεῖ βρισκόταν τό σπίτι τῆς Μαρίας Ἀργυροπούλου ἡ ὁποία εἶχε περιθάλψει ἄρρωστο Γερμανό αἰχμάλωτο.

Συνολικά, 696 Ἕλληνες ἀπό τουλάχιστον 24 οἰκισμούς –Καλάβρυτα, Κερπινή, Ρωγοί, Κάτω Ζαχλωροῦ, Ἄνω Ζαχλωροῦ, Μοναστήρι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου, Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Λαύρας, Σούβαρδο, Βραχνί, Πριόλιθος, Σκεπαστό, Τρεχλό, Μάνεσι, Μάζι, Βλασία, Παπαντώνη, Μαζέϊκα (Κλειτορία), Τουρλάδα, Ἄρμπουνας, Παγκράτι, Βυσωκά, Λαπαναγοί, Πλανητέρου, Καλύβια καί ἀλλοῦ- ἔχασαν τή ζωή τους.
Τρία μοναστήρια καί 50 οἰκισμοί καταστράφηκαν ἐν μέρει ἤ ὁλοκληρωτικά καί τουλάχιστον 1.000 σπίτια κάηκαν, τά περισσότερα ἀφοῦ πρῶτα λεηλατήθηκαν.

Ἔτσι ἐξελίχθηκε ἡ Τραγωδία τῶν Καλαβρύτων καί τό ἐρώ¬τημα πού πλανᾶται ἀπό τότε εἶναι: «ποιοί εὐθύνονται;». Φυσικά, πρῶτοι-πρῶτοι οἱ φυσικοί αὐτουργοί, οἱ Γερμανοί! Ἡ εὐθύνη δέν εἶναι ἀπρόσωπη, δέν ἀνήκει γενικά στούς Γερμανούς, ἀλλά σέ συγκεκριμένους ἀνθρώπους, μέ πρῶτον τόν στρατηγό Von Le Souir. Αὐτός εἶναι ὁ κύριος ὑπεύθυνος γιά τήν Τραγωδία τῶν Καλαβρύτων καί γιά ὅλες τίς ἐκτελέσεις ἀθώων στήν ἐπαρχία Καλαβρύτων.
Μετά ἀπό αὐτόν, μεγάλη εὐθύνη πέφτει στίς πλάτες τοῦ ταγματάρχη Hans Ebersberger. Αὐτός ἦταν ἐπικεφαλῆς τῶν Γερμανῶν πού μπῆκαν στά Καλάβρυτα στίς 10 Δεκεμβρίου 1943, διέταξε ἤ ἐπέ¬τρεψε τήν λαφυραγώγιση τῆς περιουσίας τῶν κατοίκων, ἔδωσε τή διαταγή τῆς ἐκτέλεσης τῶν ἀνδρῶν τῆς πόλης κατά τόν πλέον φρικιαστικό τρόπο στή «Ράχη τοῦ Καππῆ» καί ἐπέβλεψε τή χαριστική βολή.

Ὁ ταγματάρχης Ebersberger, «ἕνας στρυφνός καί σκληρός ἀ¬ξιωματικός» σύμφωνα μέ τόν ἀνώτερό του συνταγματάρχη Wolfinger, ἦταν αὐτός πού εἶχε στείλει τόν λοχαγό Schober στή μοι¬ραία ἀποστολή στίς 16 Ὀκτωβρίου, χωρίς τήν κατάλληλη προ¬πα¬ρασκευή. Εἶναι πολύ πιθανό νά ἐπεδίωκε νά ἐκδικηθεῖ τόν θά-νατο τῶν στρατιωτῶν του. Εἶναι πέρα ἀπό βέβαιο ὅτι θά ἔνοιω¬θε επώδυνες τύψεις, γιατί οὐσιαστικά τούς εἶχε στείλει κατ’ εὐθείαν στήν αἰχμαλωσία ἤ τόν θάνατο. Ἔστειλε μόνο 97 στρατιῶτες, χωρίς με¬ταγωγικά, χωρίς ἀρκετό ὁπλισμό, χωρίς ἀσύρματο πού εἶχε ζητήσει ὁ ἐπικεφαλῆς λοχαγός, καί χωρίς ἕνα διερμηνέα πού νά ὁμιλεῖ ἑλληνικά!
Ὅμως, στά Καλάβρυτα ὁ Ebersberger δέν παρευρισκόταν μόνον ὡς διοικητής τοῦ τάγματός του. Μετά τόν τραυματισμό τοῦ συνταγματάρχη Wolfinger εἶχε ἀναλάβει τή διοίκηση τοῦ 749 συντάγματος καί τῆς «Ἐπιχείρησης Καλάβρυτα»! Ἔτσι, μέ αὐτήν τήν τροπή τῆς τύχης, ὁ ταγματάρχης Ebersberger βρέθηκε σέ θέση νά ἐφαρμόσει στό μέγιστο καί μέ φρικια¬στικό τρόπο τίς διαταγές τοῦ στρατηγοῦ Von Le Souir.

Ὁ στρατηγός Von Le Souir καί ὁ ταγματάρχης Ebersberger εἶχαν ὅμως ἄμεση σχέση καί μέ τούς φυσικούς αὐτουργούς τῆς ὁμαδικῆς δολο¬φονίας, τόν λόχο τῶν δολοφόνων πού ἔστησαν τά πολυ¬βόλα στόν λόφο τοῦ Καππῆ καί ἔρριξαν τίς χαριστικές βολές στά θύ¬ματα. Τό ἔγκλημα ἐκτελέσθηκε ἀπό τόν 9ο λόχο τοῦ 1ου τάγματος τοῦ 749 συντάγματος πού ἕδρευε στό Αἴγιο καί εἶχε διοικητή τόν λοχαγό Williband Akamphuber.
Αὐτός ἦταν ἐπικεφαλῆς τῶν ἐκτελεστῶν καί στό χωριό Ρωγοί στίς 8 Δεκεμβρίου. Ὁ λόχος του εἶχε ὀργα¬νωθεῖ ἀπό τόν ἴδιο τόν στρατηγό Von Le Souir καί εἶχε ἐπανδρωθεῖ κατάλληλα μέ στρατιῶτες γιά «εἰδικές ἀποστολές», μία τῶν ὁποίων ἦταν ἡ δολοφονία ἀμάχων ὡς ἀντί¬ποινα! Ἀπό ὅλα τά τάγματα τῆς 117 μεραρχίας τῆς Πελοποννήσου, ὁ στρατηγός ἐπέλεξε τό τάγμα τοῦ Ebersberger καί προσκόλλησε σ᾽αὐτό τόν εἰδικό λόχο τῶν δολοφόνων!

Ὁ στρατηγός Von Le Souir λοιπόν καί ὁ ταγματάρχης Ebersberger εἶναι οἱ δυό κύριοι ὑπεύθυνοί τῆς Τραγωδίας τῶν Καλαβρύτων. Ὁ πρῶτος ἔδωσε τίς διαταγές καί εἶχε τήν ὑψηλή ἐπίβλεψη. Ὁ δεύτερος τίς ἐκτέλεσε μέ πρωτοφανῆ σκληρότητα καί μετά τά φρικιαστικά γεγονότα συνέταξε μιά ψυχρή ἀναφορά πρός τούς ἀνωτέρους του. Μάλιστα, δέν φαίνεται ὅτι εἶχε ἱκανοποιηθεῖ ἀπό τήν δολοφονία τόσων ἑκατοντάδων ἀνθρώπων καί τήν καταστροφή τόσων περιουσιῶν, ἀφοῦ μετά τήν ἐπιστροφή του στό Αἴγιο ἀπειλοῦσε νά κάψει καί αὐτήν τήν πόλη.

Στόν 5ο λόχο, πού ἔπεσε στήν ἐνέδρα τοῦ ΕΛΑΣ, ὑπηρετοῦσε καί ὁ λοχίας Max Konrad Dohnert. Κανονικά ἔπρεπε νά συνοδεύει τόν λόχο του στήν ἐπιχείρηση τῆς 16ης Ὀκτωβρίου 1943 καί πολύ πιθανόν θά εἶχε τήν τύχη τῶν ἄλλων 85. Ὅμως, ἐπειδή γνώριζε ἑλληνικά καί ἴσως λόγω αὐτοῦ, εἶχε ἀποσπασθεῖ στήν ὁμάδα πληροφοριῶν καί ἀντικατασκοπείας τοῦ 1ου τάγμα¬τος. Γι᾽ αὐτό ὁ ταγματάρχης Ebersberger τόν κράτησε στό Αἴγιο.
Στά Καλάβρυ¬τα, καί ἰδιαίτερα τήν ἡμέρα πού γράφτηκε ἡ τραγωδία, ὁ λοχίας Dohnert ἦταν πανταχοῦ παρών καί συμμε¬τεῖ¬χε πολύ ἐνεργά στή μεταφορά τῶν διαταγῶν τοῦ Ebersberger, σέ βαθμό πού ὁ ρόλος του ἀναβαθμίσθηκε σέ πολλές μαρτυρίες ὡς τοῦ κυρίου ὑπευθύνου γιά τό φριχτό ἔγκλημα! Ἡ ἀναβάθμιση τῆς θέσης καί τοῦ ρόλου τοῦ Dohnert πέρασε καί στήν Ἱστοριογραφία. Τό ἀπόγειο τῆς ἀναβάθμισης τοῦ Γερμανοῦ λοχία πιστεύω ὅτι ἔχει γίνει ἀπό τόν δάσκαλο Γρηγόρη Κριμπά, ὁ ὁποῖος γράφει: «…ὁ διοικητής τῶν Γερμανῶν Τέννερ δίνει ἐντολή..» (Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΝΟΜΟΥΣ, σελ. 182).
Τό ὄνομά του καταγράφηκε καί ἔμεινε στήν Ἱστορία ὡς Τένερ, ὅπως προφανῶς ἀκουγόταν τό Dohnert νά προφέρεται ἀπό συναδέλφους του Γερμανούς. Ὁ Dohnert, ἐνῶ δέν εἶχε πραγματική εὐθύνη, οὔτε καί οὐσιαστική συμμετοχή στό φρικιαστικό ἔγκλημα, σίγουρα ἦταν γνώστης ὅλων τῶν διαταγῶν καί τοῦ παρασκηνίου πού ἐξελίχθηκε κατά τήν ἐκτέλεσή τους.

Ἀτυχῶς, κανείς ἀπό τούς ἀνωτέρω δέν βρέθηκε ποτέ μπροστά σέ δικαστή, ὥστε νά ἐξηγήσει τούς πραγματικούς λόγους τῆς δολοφονίας τόσων ἀθώων ἀνθρώπων. Ὁ μέν ταγματάρχης Ebersberger σκοτώθηκε στό Ἀνατολικό μέτωπο, ὁ δέ στρατηγός Von Le Souir συνελήφθη αἰχμάλωτος ἀπό τούς Ρώσους τίς τελευταῖες ἡμέρες τοῦ πολέμου, στίς 8 Μαΐου 1945, καί πέθανε σέ ρωσικό Στρατόπεδο Συγκέντρωσης τό 1954 ὑπό ἄγνωστες συνθῆκες.
Οἱ ἄλλοι δυό, ὁ λοχαγός Akamphuber καί ὁ λοχίας Dohnert, ἐπέζησαν τοῦ πολέμου καί συνέχισαν τή ζωή τους στή Γερμανία ἐλεύθεροι. Πέραν αὐτῶν, κανείς ποτέ δέν ταυτοποίησε τούς φυσικούς αὐτουργούς στό λόφο τοῦ Καππῆ.

Ὁ μόνος Γερμανός πού δικάστηκε γιά τά ἐγκλήματα τῆς «Ἐπιχείρησης Καλάβρυτα» ἦταν ὁ πτέραρχος Helmuth Felmy, διοικητής τοῦ 68ου Σώματος Στρατοῦ, στό ὁποῖο ἀνῆκε ἡ 117 μεραρχία καταδρομῶν τοῦ Von Le Souir. Ἦταν ἕνας ἐκ τῶν κατηγορουμένων στή δίκη τῶν ἐγκληματιῶν πολέμου στή Νυρεμβέργη καί καταδικάστηκε γιά τό Ἔγκλημα τῶν Καλαβρύτων σέ 15 χρόνια φυλάκισης. Ἀποφυλακίσθηκε πρόωρα τό 1951.
Αὐτά εἶναι ἐν περιλήψει τά γεγονότα σχετικά μέ τό φρικαλέο ἔγκλημα τῶν Γερμανῶν στά Καλάβρυτα καί τά γύρω χωριά. Αὐτή εἶναι καί ὅλη ἡ ἀλήθεια γιά τή δολοφονία 80 περίπου Γερμανῶν αἰχμαλώτων στρατιωτῶν ἀπό τό ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ στά Καλάβρυτα καί στόν Χελμό. Γιά τό ποῦ καί πῶς πιάστηκαν αἰχμάλωτοι, τό ποῦ καί πότε δολοφονήθηκαν καί ἀπό ποιούς καί μέ ποιῶν τή διαταγή. Καμία ἀμφιβολία ὅτι καί τά δυό ἦταν ἐγκλήματα τοῦ χειρίστου εἴδους κατά τῆς ἀνθρωπότητος καί τό ἕνα δέν δικαιολογεῖ οὔτε μειώνει τήν φρικαλεότητα τοῦ ἄλλου. Ἡ ἀπ᾽ εὐθείας σχέση μεταξύ τῶν δυό ἐγκλημάτων ἀποφεύγεται γιά δεκαετίες γιά νά μήν στενοχωρηθοῦν οἱ κομμουνιστές τῆς Ἑλλάδος.

Ὅμως, ἄσχετα μέ τήν βαρειά ἐνοχή τῶν Γερμανῶν ὡς φυσικῶν αὐτουργῶν τῆς Τραγωδίας τῶν Καλαβρύτων, πού ἔγινε στή διάρκεια τῆς στρατιωτικῆς «Ἐπιχείρησης Καλάβρυτα» (UNTERNEH¬MEN KALAWRITA), εἶναι πέρα ἀπό βέβαιο ὅτι οἱ πράξεις τοῦ ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ ἐπηρέασαν τό μέγεθος καί ἄλλες πτυχές τῆς τραγωδίας. Δέν ἦταν μόνον ἡ ἀπαράδεκτη καί φρικιαστική δολοφονία τῶν αἰχμαλώτων πού προκάλεσε τήν ἐκτέλεση τῶν ἑκατοντάδων ἀμάχων ὡς ἀντίποινα. Οἱ ἐμπρησμοί ἑκατοντάδων οἰκιῶν στά Καλάβρυτα καί στά χωριά τῆς ἐπαρ-χίας, ὅπως καί τῶν μοναστηριῶν τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου καί τῆς Ἁγίας Λαύρας, ἔγιναν γιατί οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ τά χρησιμοποιοῦσαν ὡς στρατόπεδα καί ἀποθήκευαν ἐκεῖ ὅπλα καί πυρομαχικά. [...]

Φυσικά ἀντιλαμβάνομαι ὅτι ἡ ἀπάντηση τοῦ κάθε ἀναγνώστη στό ἐρώτημα «ἄν τό ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ εὐθύνεται γιά τήν Τραγωδία τῶν Καλαβρύτων» εἶναι πολύ πιθανό νά ἐξαρτηθεῖ ἀπό τά πολιτικά του πιστεύω. Πάντως, οἱ ὑπεύθυνοι ἡγέτες τοῦ ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ τῆς Πελοποννήσου, τήν περίοδο ἀμέσως μετά τά δυό αὐτά γεγονότα προσπάθησαν νά τά ἀποσυνδέσουν μέ μεγάλο πάθος. Αὐτό, σαφῶς ὑποδηλοῖ αἰσθήματα καί γνώση ἐνοχῆς. Τό κυριώτερο ἐπιχείρημα πού χρησιμοποίησαν στήν προσπάθεια ἀποσύνδεσης εἶναι ὅτι ἡ «Ἐπιχείρηση Καλάβρυτα» εἶχε ἀποφασισθεῖ πολύ πρίν νά δολοφονηθούν οι αιχμάλωτοι. Αὐτό εἶναι ἀλήθεια, αν ομιλούμε γιά κάποια εκκαθαριστική επιχείρηση στην Επαρχία Καλαβρύτων. Όχι τη συγκεκριμένη επιχείρηση που διέταξε ο στρατηγός Von Le Souir, και άρχισε στις 5 Δεεκμβρίου 1943, και η οποία κατέληξε στο «ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων».
Αυτή η διαταγή σαφώς προκλήθηκε από την επιθυμία των Γερμανών να ελευθερώσουν τους αιχμαλώτους, και άλλαξε σε επιχείρηση αντιποίνων την 8η Δεκεμβρίου όταν έμαθαν τη βάρβαρη δολοφονία των Γερμανών αιχμαλώτων στην πλαγιά Μαγέρου του Χελμού!

Ιωάννης Μπουγάς

Δημοσίευση: Δεκεμβρίου 13, 2017