Δυόμισι χρόνια χαμένα για τις έρευνες πετρελαίων στην Ελλάδα

Του Αντώνη Αγγελόπουλου

Δύο χρόνια μετά τον δεύτερο διεθνή γύρο παραχωρήσεων της χώρας και την πρόσφατη συνεδρίαση του ΚΥΣΟΙΠ για την πολιτική στους υδρογονάνθρακες, μπορούμε να επιχειρήσουμε μια ανασκόπηση των επιδόσεων της κυβέρνησης στον κρίσιμο αυτό τομέα, τόσο από οικονομικής, όσο και από γεωπολιτικής σκοπιάς.

Στις αρχές του 2015 η σημερινή κυβέρνηση παρέλαβε από την προηγούμενη, ολοκληρωμένο το project της αναμόρφωσης και αναδιάρθρωσης του αδειοδοτικού πλαισίου των υδρογονανθράκων. Αυτό ξεκίνησε να υλοποιείται το 2010 και ολοκληρώθηκε σταδιακά μέχρι τις αρχές του 2015, έχοντας προσελκύσει εν τω μεταξύ το ενδιαφέρον μεγάλων διεθνών παικτών.

Στην πράξη, η νέα κυβέρνηση παρέλαβε ένα εκσυγχρονισμένο νομοθετικό πλαίσιο που είχε ενσωματώσει τις βέλτιστες καλές πρακτικές των πλέον αναπτυγμένων χωρών που διαθέτουν ορυκτούς υδρογονάνθρακες.

Όμως το σημαντικότερο όλων, ήταν η άσκηση, μετά την νομοθέτηση του νέου νόμου το 2011, μιας σειράς νεωτερισμών (όπως το open door, η πρόσκτηση δεδομένων μη αποκλειστικής χρήσης, οι πρωτοβουλίες από ενδιαφερόμενους επενδυτές το εκσυγχρονισμένο model agreement, κ.ο.κ.).

Ειδικότερα, η προηγούμενη κυβέρνηση είχε προχωρήσει στα εξής:

- Διεθνής πρόσκληση για την εκδήλωση ενδιαφέροντος τριών περιοχών της Δυτικής Ελλάδας, σε Πατραϊκό, Ιωάννινα, και Κατάκολο, με την διαδικασία της λεγόμενης "ανοικτής θύρας" (open door) που κατακυρώθηκαν και κυρώθηκαν από την Βουλή το 2014.

- Διεθνής πρόσκληση για την πρόσκτηση γεωφυσικών δεδομένων μη αποκλειστικής χρήσης, με προτιμητέο ανάδοχο τη Νορβηγική PGS που “σάρωσε” μια έκταση 230.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και προέβη σε καταγραφή 12.000 χλμ. Το έργο ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2013 και τα δεδομένα παραδόθηκαν επεξεργασμένα στα τέλη του 2014.

- Σημειωτέον ότι ο νέος νόμος καθιέρωσε τις διεκδικήσεις της χώρας σε περιοχές με μη οριοθετημένα τα θαλάσσια σύνορα, σύμφωνα με την αρχή της μέσης γραμμής και επέτρεψε την για πρώτη φορά άσκηση δικαιωμάτων στην διεκδικουμένη από τη χώρα ΑΟΖ.

Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω, ο δεύτερος μετά το 1996, διεθνής γύρος παραχωρήσεων της χώρας, με καταληκτική ημερομηνία τον Μάιο του 2015, ήταν πλέον εφικτός.

Στις αρχές του 2014, η Ιταλική Enel αιτήθηκε μονομερώς την προκήρυξη τριών χερσαίων περιοχών στην Δυτική Ελλάδα που είχαν αδειοδοτηθεί και στο παρελθόν, και συγκεκριμένα σε ΒΔ Πελοπόννησο, Αιτωλοακαρνανία και σε Άρτα- Πρέβεζα.

Επιπλέον, το νέο αδειοδοτικό πλαίσιο εξασφάλιζε για πρώτη φορά, για τις εμπλεκόμενες στην έρευνα και εκμετάλλευση τοπικές κοινωνίες, ανταποδοτικούς πόρους ίσους με το 5% επί του καθαρού φορολογητέου εισοδήματος των αναμενόμενων εκμεταλλεύσεων. Τους εξασφάλιζε επίσης το 20% από το μερίδιο του Δημοσίου επι των ακαθάριστων εσόδων από την εκμετάλλευση, σύμφωνα με τους όρους των προκηρύξεων.

Σημαντική καινοτομία για τα δεδομένα της χώρας ήταν και η θεσμοθέτηση το 2013 του Ταμείου Αλληλεγγύης των γενεών, στο οποίο και θα κατευθύνονταν το 70% του μεριδίου του κράτους από τα ακαθάριστα έσοδα των εκμεταλλεύσεων (εντάσσεται στην πολιτική βιώσιμης αξιοποίησης των μη ανανεούμενων ορυκτών πόρων), γεγονός που αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήρα για μια χώρα σε οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα.

Δεν πρέπει να παραβλέψει κανείς και την ολοκλήρωση του έργου της επιτροπής για την κατάρτιση σχεδίου νόμου αναφορικά με την ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας για την ασφάλεια των υπεράκτιων δραστηριοτήτων έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων.

Τι έχει να επιδείξει η σημερινή κυβέρνηση όλα αυτά τα χρόνια;

Καθυστερήσεις σε κάθε επίπεδο του τομέα υδρογονανθράκων.

- Καμία από τις διαγωνιστικές διαδικασίες δεν ολοκληρώθηκε με την έγκριση από τη Βουλή των σχετικών συμβάσεων.

- Ο νόμος για την ενσωμάτωση της Οδηγίας για την ασφάλεια των υπεράκτιων δραστηριοτήτων υδρογονανθράκων ψηφίστηκε από την Βουλή με καθυστέρηση ενάμισι χρόνου, δίχως ακόμα να έχει έλθει στο φως η οργανωτική δομή αλλά και η στελέχωση της αρμόδιας κρατικής οντότητας (που μεταβατικά θα φιλοξενηθεί στην ΕΔΕΥ)!

- Μόλις πριν από λίγες ημέρες, και έπειτα από καθυστέρηση δυόμισι ετών, υλοποιήθηκε η μεταφορά των αδειοδοτικών αρμοδιοτήτων στην Κρατική Εταιρεία ΕΔΕΥ και ανακοινώθηκε η στελέχωση της εταιρείας σαν να επρόκειτο για κάποιο κοσμοϊστορικό γεγονός!

- Ακόμα και το σημαντικό θέμα της ολοκλήρωσης του νομοθετήματος του 2013 για την είσπραξη των πόρων του Ταμείου Αλληλεγγύης που πριν από δύο εβδομάδες κατά την συνεδρίαση του ΚΥΣΟΙΠ, ανακοίνωσε η κυβέρνηση ότι ενεργοποιεί, γίνεται με επίσης ανάλογη καθυστέρηση. Και ας μην ξεχνάμε ότι η σημερινή κυβέρνηση ως αντιπολίτευση το 2013, το είχε καταψηφίσει!

- Καμία πρωτοβουλία δεν αναλήφθηκε από την ημερομηνία υποβολής των προσφορών του δευτέρου διεθνούς γύρου παραχωρήσεων στις 15 Ιουλίου του 2015 (δηλαδή χάθηκαν δύο ολόκληρα χρόνια) μέχρι σήμερα. Η 15η Ιουλίου αποτελεί ημερομηνία ορόσημο, καθώς στη συνέχεια μπορούσαν να ενεργοποιηθούν τα προβλεπόμενα από την σύμβαση με την PGS, δηλαδή η δυνατότητα για πύκνωση των γραμμών, οι νέες καλύψεις σεισμικών καταγραφών αλλά και η επανεπεξεργασία των δεδομένων για τον υποθαλάσσιο χώρο του Ιονίου και Νοτίως της Κρήτης. Αν είχαν πραγματοποιηθεί αυτές οι κινήσεις σήμερα δεν θα μιλούσαμε για 2ο γύρο παραχωρήσεων, αλλά θα ήμασταν έτοιμοι ακόμα και 3ο γύρο!

Μόνο success story λοιπόν δεν μπορεί να επικαλεστεί η κυβέρνηση για τα πεπραγμένα της. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για τις πρόσφατες κυβερνητικές ανακοινώσεις αναφορικά με την αποδοχή των αιτημάτων από το σχήμα Exxon Mobil-Total-ΕΛΠΕ και την Energean Oil &Gas για έρευνες στις περιοχές ΒΔ της Κρήτης και του Ιονίου αντίστοιχα, όπως και για τις ανακοινώσεις ως προς τις πολιτικές του ΥΠΕΝ στα πλαίσια του ΚΥΣΟΙΠ…

Η πρόσφατη εκδήλωση ενδιαφέροντος από μεγάλα ξένα ονόματα - για την οποία επισημαίνω ότι αποτελεί πρόνοια του νόμου ανάλογη με εκείνη που είχε εκδηλωθεί από την Enel το 2014 για χερσαίο σημείο της Δυτικής Ελλάδας- δίχως να υποτιμάται η σημασία της, εντούτοις δεν αποτελεί και τον βέλτιστο τρόπο αδειοδότησης νέων περιοχών.

Και αυτό καθώς, η δυνατότητα που δίνει ο νόμος στην κυβέρνηση να προκηρύσσει διαγωνισμό για μια περιοχή κατόπιν αιτήματος συγκεκριμένης εταιρείας, προσφέρει εκ των πραγμάτων προβάδισμα στον άμεσα ενδιαφερόμενο. Με άλλα λόγια, μειώνεται ο αριθμός των συμμετεχόντων, και άρα ο ανταγωνισμός, συγκριτικά με αυτό που θα ίσχυε σε ένα διεθνή γύρο παραχωρήσεων.

Οι ηγεσίες των δύο Ελληνικών εταιριών, ΕΛΠΕ και Energean Oil & Gas, μπορούν να υπηρεφανεύονται καθώς κατάφεραν να προσελκύσουν μεγάλους διεθνείς παίκτες όπως οι Εxxon Mobil και Total στην πρώτη περίπτωση, και η Repsol στην δεύτερη.

Κάποιοι θέλουν να το λησμονούν, ωστόσο οι παραπάνω εταιρίες ήταν παρούσες σε όλες στις εκδηλώσεις προβολής του προγράμματος υδρογονανθράκων της προηγουμένης κυβέρνησης και είχαν εκδηλώσει το έντονο ενδιαφέρον τους.

Οι ανακοινώσεις όμως στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, λίγες μόλις μέρες πριν τις εκλογές του 2015 για αλλαγή του μοντέλου των συμβάσεων, μαζί με άλλες αοριστολογίες, λειτούργησαν αποτρεπτικά!

Στελέχη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχαν επιχειρήσει να δικαιολογήσουν την μειωμένη συμμετοχή στο διαγωνισμό του 2015, επικαλούμενοι τις τότε χαμηλές τιμές του αργού. Ισχυρισμοί που αποδεικνύονται έωλοι, και σήμερα καταρρίπτονται, καθώς παρά τις ακόμη χαμηλότερες σημερινές τιμές του αργού, εντούτοις εκδηλώνεται ενδιαφέρον για Κρήτη και Ιόνιο από μεγάλα ονόματα.

Πριν από λίγες ημέρες, η κυβέρνηση δημιούργησε ξανά σύγχυση στην αγορά, όπως και το 2015 με τις νεφελώδεις τότε και χωρίς έρμα ανακοινώσεις για αλλαγή του μοντέλου συμβάσεων παραχώρησης, δηλαδή του leasing agreement. Μιας φόρμουλας που η χώρα υιοθέτησε το 1996 και ακολουθείται από όλες τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης αλλά και παγκοσμίως.

Ο ιδρυτικός νόμος της χώρας για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων προβλέπει τον τύπο τόσο της σύμβασης παραχώρησης (leasing agreement), όσο και της διανομής της παραγωγής (production sharing agreement), έχοντας εφαρμόσει τον δεύτερο μόνο στην αρχική σύμβαση της παραχώρησης του Πρίνου. Και οι δύο τύποι συμβάσεων εξασφαλίζουν περίπου τα ίδια οφέλη για το Δημόσιο αλλά έχουν σημαντικές διαφορές στη φιλοσοφία και εμπλοκή του κράτους στη διαχείριση των υδρογοναθράκων.

Τα ίδια λάθος μηνύματα επιχείρησαν πρόσφατα να προωθήσουν ιδεολογικοί κύκλοι του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησης, αναμοχλεύοντας το θέμα της αλλαγής του μοντέλου σύμβασης.

Ευτυχώς, πρυτάνευσε η λογική και στο τελικό ανακοινωθέν του ΚΥΣΟΙΠ απαλείφθηκαν τέτοιες αποφάσεις που θα έστελναν εκ νέου αρνητικά μηνύματα στους ενδιαφερόμενους διεθνείς παίκτες, οι οποίοι έμπρακτα ανανέωσαν το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα.

Με βάση όλα τα παραπάνω, ο υποψιασμένος και υπεύθυνος πολίτης, δικαιούται να δυσπιστεί για τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης παρά τις θετικές κατά περίπτωση ανακοινώσεις για μεγάλης σημασίας επενδυτικές δραστηριότητες.

Το δικαίωμα το δίνει ο ίδιος ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Την ίδια στιγμή που ο κ. Σταθάκης ανακοίνωνε τις θετικές εξελίξεις στον τομέα των υδρογονανθράκων, κλιμάκωνε την αντιπαράθεσή του με την εταιρεία “Ελληνικός Χρυσός” για την επένδυση στην Χαλκιδική.

Κινήσεις σαν και αυτές, που προφανώς ανταποκρίνονται στα ιδεοληπτικά κελεύσματα ενδοκομματικών ή και ενδοκυβερνητικών τάσεων, αναιρούν τις όποιες θετικές για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων της χώρας επενδυτικές προοπτικές.

* Ο Αντώνης Αγγελόπουλος είναι τέως Πρόεδρος Ελλήνων Γεωλόγων και διετέλεσε σύμβουλος υφυπουργού και υπουργού Ενέργειας κατά την περίοδο 2010-2015

Πηγή Liberal

Δημοσίευση: Σεπτεμβρίου 03, 2017