Τέσσερις κορυφαίοι οικονομολόγοι: "Οι αγορές δεν θα δείξουν επιείκεια στην Ελλάδα"

Του Γιώργου Φιντικάκη

Είμαστε ακόμη μακριά από μια καθαρή έξοδο στις αγορές, και οι όποιοι πανηγυρισμοί είναι αδόκιμοι και υποκριτικοί.

Το μήνυμα αυτό στέλνουν μέσω του Liberal τέσσερις γνωστοί οικονομολόγοι συμφωνώντας ότι για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των αγορών πρέπει να ξεχάσουμε τους «λεονταρισμούς στις επόμενες αξιολογήσεις», και να αναλάβουμε πλήρως την ιδιοκτησία του προγράμματος.

«Έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μέχρι αυτό το σημείο», εκτιμά ο Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής οικονομικών και πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, αφού για να φτάσουμε εκεί πρέπει να περάσουμε από μια σειρά σκληρών τεστ : Την γρήγορη ολοκλήρωση της 3ης αξιολόγησης, της δημιουργίας ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις ιδιωτικές επενδύσεις, την ανάληψη της πλήρους ιδιοκτησίας του μνημονίου.

Αλλά ο μέχρι σήμερα βίος και πολιτεία της κυβέρνησης δεν πείθει τους συνομιλητές μας ότι θα καταφέρει να κερδίσει εύκολα την εμπιστοσύνη των επενδυτών. «Οι αγορές δεν παίρνουν αιχμαλώτους», δεν καταλαβαίνουν από «δεν είχαμε αίσθηση τι μας περίμενε όταν ήρθαμε στην εξουσία», «είπαμε και μερικά ψέματα», «θέλουμε άλλη μια ευκαιρία. Είναι πολύ πιο αυστηροί κριτές από τους δανειστές, και δεν επιδεικνύουν την πολιτική επιείκεια που ουκ ολίγες φορές έχουν δείξει οι ευρωπαικοί θεσμοί», σχολιάζει ο Γιώργος Παγουλάτος, καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ούτε «είναι οι αγορές φιλανθρωπικά ιδρύματα, παρά σε αγοράζουν και σε πωλούν σε κλάσμα δευτερολέπτου», προσθέτει ο Κώστας Μήλας, καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Liverpool Univeristy. Και προσθέτει ότι οι αγορές έχουν μνήμη ελέφαντα. «Θυμήθηκαν το επιτόκιο Σαμαρά και τις δηλώσεις Τσίπρα ότι εμείς θα παίζουμε νταούλια και εκείνες θα χορεύουν, και μας τιμώρησαν».

Αντικρουόμενα μηνύματα που πλήττουν την αξιοπιστία της χώρας, θεωρεί από την πλευρά του ότι στέλνει η μέχρι τώρα ακολουθούμενη κυβερνητική πολιτική, τόσο στον τομέα της φορολόγησης, όσο και συνολικά στην ιδιοκτησία του προγράμματος, ο Γιώργος Οικονομίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Τα μηνύματα αυτά δεν με κάνουν να αισιοδοξώ ιδιαίτερα», λέει χαρακτηριστικά.


Κώστας Μήλας: Οι αγορές σε αγοράζουν και σε πουλάνε σε κλάσμα δευτερολέπτου

Το spread που διαμορφώθηκε χθες για το ελληνικό 5ετές ομόλογο βρίσκεται στο 4,77% (4,625% μείον το επιτόκιο 0,145% του αντίστοιχου γερμανικού 5ετούς). Είναι δηλαδή πολύ υψηλότερο από το 4,37% του Απριλίου 2014. Τους οικονομολόγους ανέκαθεν απασχολούσε το αν οι αγορές είναι αποτελεσματικές με την έννοια ότι δεν βασίζονται στο παρελθόν προκειμένου να κρίνουν ομόλογα και μετοχές. Αποδείχθηκε λοιπόν ότι οι αγορές έχουν μνήμη ελέφαντα. Τι θυμήθηκαν; Θυμήθηκαν το επιτόκιο Σαμάρα και τις δηλώσεις Τσίπρα ότι εμείς θα παίζουμε νταούλια και εκείνες θα χορεύουν, και μας τιμώρησαν.

Στην πραγματικότητα αυτό που μας είπαν χθες, είναι ότι θα επιστρέψετε στις αγορές όταν κάνετε τις μεταρρυθμίσεις και εξαλείψετε μόνοι σας το πολιτικό ρίσκο. Οι αγορές δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, παρά σε αγοράζουν και σε πουλάνε σε κλάσμα δευτερολέπτου! Από εδώ και πέρα επομένως, και προκείμενου να κτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης με τις αγορές θα πρέπει να προχωρήσουμε στις μεταρρυθμίσεις και πριν το καλοκαίρι του 2018, να έχουμε πετύχει μια συμφωνία μείωσης του χρέους (κάτι που δεν εξαρτάται βέβαια από εμάς). Και αυτό προκειμένου οι αγορές να μειώσουν το premium που απαιτούν για τα ελληνικά ομόλογα. Και επειδή καλές και άγιες οι μεταρρυθμίσεις αλλά απαιτούν χρόνο για να οδηγήσουν σε βελτίωση του ΑΕΠ, καλό είναι να βάλουν και οι εταίροι το χεράκι τους μέσω των μέτρων απομείωσης του χρέους!

*Ο κ. Μήλας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, University of Liverpool


Γιώργος Παγουλάτος: Οι επενδυτές είναι πολύ πιο αυστηροί κριτές από τους θεσμούς

Είναι μια εξέλιξη αναμφισβήτητα θετική για την χώρα, αλλά προφανώς δεν προσφέρεται για πανηγυρισμούς. Αν πάρουμε ως μέτρο σύγκρισης την έκδοση του 2014, το σύνολο των προσφορών είναι τώρα χαμηλότερο, και το ίδιο και το σύνολο των ξένων επενδυτών. Τώρα οι προσφορές διαμορφώθηκαν σε 6,5 δισ. ευρώ έναντι 20 δισ. ευρώ το 2014, ενώ οι ξένοι επενδυτές ανήλθαν σε 200 έναντι 600 πριν από τρία χρόνια. Αν και τόσο το επιτόκιο όσο και το κουπόνι είναι χαμηλότερα απ’ ότι το 2014, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το spread, δηλαδή η διαφορά από το αντίστοιχο γερμανικό 5ετές, καθώς βρισκόμαστε σε μια περίοδο πολύ χαμηλών και αρνητικών επιτοκίων στην ευρωζώνη. Το spread είναι υψηλότερο, κατά περίπου 40 μονάδες βάσης και διαμορφώνεται σε 4,77% από 4,37% προ τριετίας.

Το ερώτημα φυσικά είναι τι θα γίνει από εδώ και πέρα, αφού ο απώτερος στόχος για την χώρα είναι η μεγάλη έξοδος του καλοκαιριού. Έχω να πω λοιπόν ότι οι αγορές είναι πολύ πιο αυστηροί κριτές από τους δανειστές και δεν επιδεικνύουν την πολιτική επιείκεια που ουκ ολίγες φορές έχουν δείξει οι ευρωπαϊκοί θεσμοί. Οι αγορές δεν παίρνουν αιχμαλώτους, δεν καταλαβαίνουν από «δεν είχαμε αίσθηση τι μας περίμενε όταν ήρθαμε στην εξουσία», «είπαμε και μερικά ψέματα», «θέλουμε άλλη μια ευκαιρία». Η κυβέρνηση έκανε απλώς με την έκδοση αυτή το πρώτο βήμα, και προκειμένου να μπορέσει να εξυπηρετεί πλήρως την χρηματοδότηση των αναγκών της χώρας από το καλοκαίρι του 2018 και μετά, θα πρέπει να εμπνεύσει πλήρη εμπιστοσύνη στους επενδυτές. Τούτο μεταξύ άλλων σημαίνει ότι οι επενδυτές δεν θα έχουν καμία αμφιβολία για την δυνατότητα της χώρας να αναχρηματοδοτεί τις δανειακές της ανάγκες με λογικό επιτόκιο. Για να φτάσουμε εκεί, η κυβέρνηση πρέπει να περάσει επιτυχώς μια σειρά από τεστ. Το πρώτο και άμεσο αφορά την ταχεία ολοκλήρωση της 3ης αξιολόγησης εντός του φθινοπώρου και πάντως μέχρι το τέλος του έτους, καθώς και την επιτυχή ολοκλήρωση όσων αξιολογήσεων απομένουν μετά από αυτήν.

Το δεύτερο είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να εκπέμψει εμπιστοσύνη ότι δημιουργεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον στις ιδιωτικές επενδύσεις και αναλαμβάνει πλήρως την κυριότητα των μεταρρυθμίσεων που αυξάνουν την παραγωγική δυνατότητα της χώρας, και κυρίως εκείνων που αφορούν το Δημόσιο. Αν τα καταφέρει αυτά θα έχει μια πιθανότητα να διεκδικήσει καθαρή έξοδο στις αγορές. Με δεδομένα τα ως τώρα πεπραγμένα και το «ταβάνι» δυνατοτήτων αυτής της κυβέρνησης εκτιμώ ως πιθανότερο ότι η χώρα θα χρειαστεί την βοήθεια κάποιας πιστωτικής γραμμής, και αντιστοίχου ελαφρύτερου προγράμματος, μετά την ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου.

*Ο κ. Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών


Γιώργος Οικονομίδης: Πρώτο βήμα μιας μακράς διαδικασίας

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η ανάκτηση – έστω και με αυτό τον τρόπο – κάποιας μορφής πρόσβασης στις διεθνείς αγορές χρήματος είναι καταρχήν μία θετική εξέλιξη, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ποια ήταν η κατάσταση της χώρας μας πριν από δύο χρόνια. Η χθεσινή έξοδος στις αγορές, αποτελεί ένα πρώτο βήμα μίας μακράς διαδικασίας που θα μπορούσε - υπό προϋποθέσεις - να καταλήξει στην επιστροφή στην κανονικότητα. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η κατάσταση αυτή σε καμία περίπτωση δεν προσφέρεται για πανηγυρισμούς καθώς το επιτόκιο δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμηλό στη σημερινή συγκυρία  - ιδιαίτερα αν κανείς αναλογιστεί ότι τα κρατικά επιτόκια της Ευρωζώνης έχουν μειωθεί δραστικά τα τελευταία δύο χρόνια - γεγονός που αντανακλά την έλλειψη εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να τονισθεί αφενός ότι η έξοδος αυτή αφορά ένα μικρό ποσό αφετέρου ότι πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη των ευρωπαϊκών μηχανισμών χρηματοδότησης της οικονομίας μας, που σημαίνει μία εξωγενή πριμοδότηση αξιοπιστίας την οποία δεν θα διέθετε η Ελλάδα υπό άλλες συνθήκες.

Όσο για την σταθερή πρόσβαση στις αγορές, που είναι και ο στόχος για την χώρα, αυτό απαιτεί αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ της οικονομίας μας και των εγχώριων και διεθνών επενδυτών. Αυτό δεν θα συμβεί παρά μονάχα εάν η οικονομική πολιτική επιμείνει αταλάντευτα, και χωρίς τις παλινωδίες των τελευταίων δύο ετών, στην υιοθέτηση εκείνων των πολιτικών που από τη μία θα εξασφαλίζουν ότι η χώρα μας δεν θα επανέλθει στην εποχή των υψηλών ελλειμμάτων και της ασυδοσίας στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και, από την άλλη, ότι θα υλοποιηθούν όλες εκείνες οι αλλαγές σε όλο το φάσμα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας που θα δημιουργήσουν συνθήκες βιώσιμης οικονομικής μεγέθυνσης. Έχοντας πει αυτά, ωστόσο, οφείλω να επισημάνω πως η μέχρι τώρα ακολουθούμενη φορολογική πολιτική που «στραγγαλίζει» τη μεσαία τάξη, αλλά και η υιοθέτηση αντιμεταρρυθμίσεων (όπως π.χ. μεταξύ άλλων το υπό συζήτηση νομοσχέδιο για την εκπαίδευση, που σημειωτέον αποτελεί το βασικότερο ίσως, μεσομακροπρόθεσμα, προσδιοριστικό παράγοντα οικονομικής μεγέθυνσης) δίνουν αντικρουόμενα μηνύματα που πλήττουν την αξιοπιστία της χώρας μας και δεν με κάνουν να αισιοδοξώ ιδιαίτερα.

* Ο κ. Οικονομίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών


Πάνος Τσακλόγλου: Αδόκιμοι και υποκριτικοί οι πανηγυρισμοί

Η κυβέρνηση φαίνεται να πανηγυρίζει διότι το ύψος του επιτοκίου είναι χαμηλότερο της έκδοσης του 2014. Σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, στις διεθνείς αγορές τα επιτόκια κυμαίνονται σε υψηλότερα ή χαμηλότερα επίπεδα.  Αυτός είναι ο λόγος που οι οικονομολόγοι δίνουν μεγάλη σημασία στη διαφορά του επιτοκίου από ένα επιτόκιο αναφοράς – γνωστό και ως «spread». Στην Ευρωζώνη, επιτόκιο αναφοράς συνήθως θεωρείται το επιτόκιο του Γερμανικού ομολόγου αντίστοιχης χρονικής διάρκειας.  Το spread της σημερινής έκδοσης είναι υψηλότερο του spread της έκδοσης του 2014.  Επομένως, από αυτή την άποψη οι πανηγυρισμοί είναι εντελώς αδόκιμοι και μάλλον υποκριτικοί.

Οι πανηγυρίζοντες θα πρέπει να σκεφτούν που θα βρισκόταν σήμερα τα επιτόκια και η οικονομία της χώρας αν δεν είχαμε την καταστροφική διακυβέρνηση της τελευταίας τριετίας και, ειδικά, της πρώτης περιόδου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Το ερώτημα είναι φυσικά τι θα γίνει από εδώ και πέρα, αν η χθεσινή εξέλιξη μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την μεγάλη έξοδο του καλοκαιριού του 2018. Πράγματι, ο στόχος είναι η Ελλάδα να καλύπτει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες από τις αγορές μετά τη λήξη του τρίτου προγράμματος, ώστε να μη χρειαστεί και τέταρτο πρόγραμμα – αν και, ουσιαστικά, ένα πρόπλασμα τέταρτου προγράμματος έχει ήδη συνομολογηθεί, με τα μέτρα που η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να υλοποιήσει μετά τη λήξη του τρίτου προγράμματος (μείωση αφορολογήτου και περικοπή συντάξεων).  Η χθεσινή έκδοση είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Όμως πολλά ακόμα πρέπει να γίνουν. Η προσπάθεια πρέπει να έχει συνέχεια, ενώ επίσης πρέπει να κτιστεί και ένα «μαξιλαράκι» (cash buffer) πριν το τέλος του τρέχοντος προγράμματος και της οριστικής χρηματοδότησης της χώρας από τις αγορές.  Για να τα πετύχουμε αυτά χρειάζεται να μπούμε σε «ήρεμα νερά» - οι επόμενες αξιολογήσεις να ολοκληρωθούν εγκαίρως, χωρίς λεονταρισμούς και  καθυστερήσεις.  Κυρίως, όμως, να φανεί ότι η χώρα διαθέτει ένα αξιόπιστο μεσο- και μακρο-πρόθεσμο σχέδιο οικονομικής μεγέθυνσης, που να περιλαμβάνει τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, το οποίο να υπηρετεί με συνέπεια  η κυβέρνηση και το οποίο να είναι αποδεκτό από τις αγορές. Έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μέχρι αυτό το σημείο.

*Ο κ. Τσακλόγλου είναι καθηγητής οικονομικών και πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων

Δημοσίευση: Ιουλίου 28, 2017