Δεν υπάρχει τίποτα ηρωικό στον πόλεμο

Του Κώστα Υφαντή

Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται δύο χρόνια από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία. Δύο χρόνια που στην άλλη πλευρά του Αιγαίου ισχύει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δύο χρόνια που η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην Κύπρο παραμένει σε τέτοιο επίπεδο που ο κίνδυνος «ατυχήματος» ή ατυχήματος να μας στοιχειώνει περισσότερο από ποτέ μετά το 1999.

Το ποια είναι η κατάσταση στην άλλη πλευρά το ξέρουμε πολύ καλά αν και πολλές φορές οι αναλύσεις μας αγγίζουν τα όρια της υπερβολής. Ναι, η Τουρκία είναι «εγγενώς» αναθεωρητική και αυτός ο αναθεωρητισμός βρίσκει γόνιμο έδαφος γιατί:

Πρώτον, η στρατηγική αναχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή απελευθερώνει τις αναθεωρητικές φιλοδοξίες όλων των ισχυρών παραγόντων, κρατικών και μη κρατικών.

Δεύτερον, η εσωτερική πολιτική κατάσταση και η απόφαση του Προέδρου Ερντογάν να συνεργαστεί με τους εθνικιστές (τι μας θυμίζει…) για να εξασφαλίσει την εκλογή του που ισοδυναμεί με επιβίωση, διευκολύνει αν δεν επιβάλλει τον αναθεωρητισμό ως βασικό δόγμα εθνικής στρατηγικής.

Τρίτον, γιατί στην Άγκυρα εμπεδώνεται μια κουλτούρα (αν)ασφάλειας που θεωρεί ότι στις αποτυχίες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στην ευρύτερη Μέση Ανατολή δεν μπορεί να περιλαμβάνονται η χειραφέτηση των Κούρδων της Συρίας, η άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Κυπριακή Δημοκρατία στην Ανατολική Μεσόγειο και η «ηρεμία» στο Αιγαίο, αν αυτή η ηρεμία σημαίνει ότι οι Έλληνες αποκτούν πλεονεκτήματα που δεν τους αναγνωρίζουμε. Τέλος, με τις επιχειρήσεις στο Αφρίν η Τουρκία δείχνει να ξεπερνά το ταμπού της άσκησης στρατιωτικής βίας στην εξωτερική της πολιτικής.

Το ζήτημα είναι πώς αντιδράμε εμείς σε αυτήν κατάσταση η οποία δεν έχει τίποτε το εξαιρετικό. Στο βαθμό που τα προβλήματα στο Αιγαίο και το Κυπριακό έμεναν και μένουν χωρίς λύση, η πιθανότητα όξυνσης ήταν πάντοτε υψηλή αφού οι διαφορές μας με την Τουρκία παραμένουν φύσει στρατηγικές. Έτσι λοιπόν, το θεμελιώδες ερώτημα είναι τι επιδιώκουμε εμείς στην παρούσα – απολύτως προβλέψιμη – συγκυρία; Ποιος είναι ο στόχος μας απέναντι στο δεδομένο της κλιμάκωσης της έντασης από την άλλη πλευρά; Πώς απαντάμε;

Η απάντηση είναι αυτονόητη: Δεν μπορεί να θέλουμε οτιδήποτε άλλο από την αποκλιμάκωση της έντασης. Εργαζόμαστε πυρετωδώς και σιωπηλά για την έτσι ώστε η ένταση να μην εξελιχθεί σε κρίση. Συζητάμε με εταίρους και συμμάχους και αναζητούμε έντιμους διαμεσολαβητές. Προσπαθούμε παράλληλα να αποκαταστήσουμε τα κανάλια επικοινωνίας με την Άγκυρα σε πολλά επίπεδα και κυρίως στο υψηλότερο.

Για να είναι πρόσφορη μια τέτοια προσπάθεια, οι πάσης φύσεως δηλώσεις και απαντήσεις στις ρητορικές εξάρσεις της άλλης πλευράς πρέπει να ελέγχονται απολύτως από τον Πρωθυπουργό και καμία απάντηση δεν επιτρέπεται να έχει προσωπικές αιχμές ή προσβολές για την ηγεσία της γείτονος. Πρώτον, γιατί έτσι καθιστάς την συγκεκριμένη ηγεσία πιο συμπαθή στο εσωτερικό της και διευκολύνεις την εσωτερική συσπείρωση, αλλά και γιατί - πιο σημαντικό - όταν χρειαστεί να χρησιμοποιήσεις την «κόκκινη γραμμή» καλό είναι να υπάρχει κάποιος με τον οποίο να έχεις διατηρήσει μία σχέση αμοιβαίου προσωπικού σεβασμού.

Την ίδια στιγμή, και επειδή αποκλιμάκωση δεν σημαίνει κατευνασμό, αυξάνεις χωρίς φανφάρες την επιχειρησιακή ετοιμότητα της χώρας. Ήρεμα και βάσει των υφιστάμενων σχεδίων αντίδρασης που κάθε σοβαρή χώρα διαθέτει. Η αποτρεπτική ικανότητα της χώρας είναι ακόμη τέτοια που να προκαλεί δεύτερες και τρίτες σκέψεις στην Άγκυρα. Δεν υπάρχει τίποτε θετικό σε μια σύγκρουση. Τίποτε δεν θα είναι καλύτερο την επόμενη μέρα. Δεν υφίσταται ορισμός της νίκης στο Αιγαίο.

Το ηθικό πολιτών και ένστολων δεν εξαρτάται από πολεμοκάπηλη ρητορική αλλά από την σοβαρότητα, ηρεμία και αποφασιστικότητα που εκπέμπουν οι ηγεσίες χωρίς κάμερες και στολές. Ηγεσίες που αν και τυχερές που δεν γνώρισαν την φρίκη του πολέμου την κατανοούν και δεν συνδέουν την πολιτική τους επιβίωση με αυτήν. Μόνο ανόητοι, ανιστόρητοι, φασίστες και δήθεν επαναστάτες αποθεώνουν τον πόλεμο. Η πρόοδος σταματά. Κοινότητες και κοινωνίες διαλύονται, ζωές χάνονται, ψυχές αποκτηνώνονται. Δεν υπάρχει τίποτα ηρωικό στον πόλεμο.

* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης
Liberal

Δημοσίευση: Μαΐου 10, 2018