Συμπίπτοντα χρονοδιαγράμματα, εκπίπτουσα χώρα;

Του Παναγιώτη Γκλαβίνη

Από την επομένη του δημοψηφίσματος για το Brexit, αναζωπυρώθηκε σε όλα τα κρίσιμα όργανα της Ε.Ε., με πρώτο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 28 Ιουνίου 2016, μια παλιά συζήτηση για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων. Η συζήτηση αυτή επισημοποιήθηκε σε δυο συνόδους κορυφής, της 2 Φεβρουαρίου 2017 στη Μάλτα και της 25 Μαρτίου 2017 στη Ρώμη, για να κορυφωθεί μετά την εκλογή του Emmanuel Macron στην προεδρία της Γαλλίας.

Επισκεπτόμενος την κυρία Merkel στις 15 Μαΐου 2017, ο νέος Γάλλος Πρόεδρος δήλωσε ότι καθήκον του γαλλογερμανικού άξονα ήταν «να μεθοδεύσει μια πράξη επανίδρυσης της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης». Πράγματι, τα μεγαλεπήβολα σχέδια που αυτός ανακοίνωσε στις 26 Σεπτεμβρίου 2017 από το βήμα της Σορβόννης, δεν φαίνεται ότι μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς αλλαγή Συνθηκών. Κάτι που κάνει τους λοιπούς Ευρωπαίους σκεπτικούς ως προς την αποτελεσματικότητα της προώθησης των άμεσων αλλαγών που χρειάζεται η Ζώνη του Ευρώ, η μεταρρύθμιση της οποίας βρίσκεται στο κέντρο της συζήτησης για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων. Μια αλλαγή Συνθηκών θα χρειαζόταν να επικυρωθεί από τα Κοινοβούλια των κρατών μελών και σε ορισμένα κράτη θα έπρεπε να διενεργηθούν δημοψηφίσματα, τα οποία θα κινδύνευαν να προκαλέσουν νέες φυγόκεντρες τάσεις σε μια Ευρώπη που ήδη διαπραγματεύεται ένα Brexit.

Έτσι, στις 9 Οκτωβρίου 2017, στο τελευταίο Eurogroup στο οποίο συμμετείχε ο κ. Schaeuble, αποκαλύφθηκε μια πιο σύντομη οδός, την οποία φαίνεται πως επιλέγουν οι Ευρωπαίοι για να επιβάλουν άμεσα τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη: την παράπλευρη οδό της τροποποίησης της ιδρυτικής συνθήκης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ).

Η ολοκλήρωση της ΟΝΕ περνάει μέσα από μια τριπλή ενοποίηση: της Ένωσης των Κεφαλαιαγορών, της Τραπεζικής Ένωσης και της Δημοσιονομικής Ένωσης. Οι χώρες της Ευρωζώνης βρίσκονται σε αναζήτηση του φορέα εκείνου που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας, εάν χρειαστεί, το κούρεμα του χρέους μιας χώρας και το κούρεμα των καταθέσεων μιας τράπεζας της Ευρωζώνης. Όπως αποκαλύφθηκε στο Eurogroup της 9 Οκτωβρίου 2017, ο φορέας αυτός δεν είναι άλλος από τον ΕΜΣ, ο οποίος αναδεικνύεται ως το κατ’ εξοχήν εργαλείο θωράκισης της Ευρωζώνης.

Όπως ανακοινώθηκε στο Eurogroup της 9 Οκτωβρίου και επιβεβαιώθηκε στο αμέσως επόμενο της 6 Νοεμβρίου 2017, τον προσεχή Δεκέμβριο αναμένεται να ληφθούν στο πλαίσιο του προγραμματισμένου Eurosummit σημαντικές αποφάσεις για την μετεξέλιξη του ΕΜΣ σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (ΕΝΤ).

Στις 14 Νοεμβρίου 2017, ο κ. Regling αποκάλυψε από την Bruges ότι τον Ιούνιο του 2018 οι χώρες του Ευρώ αναμένεται να καταλήξουν σε συμφωνία. Υπενθυμίζουμε ότι το Eurosummit συνέρχεται τακτικά δυο φορές το χρόνο, κάθε Ιούνιο και Δεκέμβριο.

Στο μεταξύ, ο απερχόμενος πρόεδρος του Eurogroup, κ. Dijsselbloem, δήλωσε στις 6 Νοεμβρίου 2017, πως η συζήτηση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους θα ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 2018, δηλαδή αμέσως μετά την αναμενόμενη απόφαση του Eurosummit για το μέλλον της Ευρωζώνης, με την προϋπόθεση ότι θα έχει κλείσει μέχρι τότε η γ’ αξιολόγηση. Επέμεινε, όμως, πως η λύση για το χρέος θα δοθεί μετά το πέρας του τρέχοντος προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας, ήτοι μετά τον Αύγουστο του 2018.

Πάντως, τα αποτελέσματα της υλοποίησης του τρίτου Μνημονίου, θα τα γνωρίζουμε με βεβαιότητα ήδη από τον Ιούνιο του 2018, όταν, όπως είπε ο κ. Regling, οι χώρες του Ευρώ αναμένεται να συμφωνήσουν επί της αναμόρφωσης του ΕΜΣ.

Από τα παραπάνω προκύπτει ανάγλυφα ότι η συζήτηση για την ενίσχυση της Ευρωζώνης και η συζήτηση για την οριστική επίλυση του ελληνικού προβλήματος διεξάγονται παράλληλα και αλληλοτροφοδοτούνται. Η αναγκαιότητα να δοθεί μια οριστική λύση στο ελληνικό πρόβλημα επισπεύδει και τη συζήτηση για την αναμόρφωση της Ευρωζώνης μέσω της μετατροπής του ΕΜΣ σε ΕΝΤ.

Και τούτο, διότι τόσο η Ευρώπη όσο και το ΔΝΤ αναζητούν ένα forum για τη διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Τούτο κατέστη σαφές από όσα δήλωσε η Christine Lagarde στη συνέντευξη τύπου μετά το Eurogroup της 15 Ιουνίου 2017. Φαίνεται ότι το forum αυτό θα είναι ο νέος ΕΜΣ, που θα θεσμοθετηθεί τον Ιούνιο του 2018, στη βάση των αποφάσεων που θα ληφθούν στο Eurosummit του Δεκεμβρίου του 2017. Εκτός της αρμοδιότητος αναδιάρθρωσης του χρέους μιας χώρας της Ευρωζώνης, προτείνεται ο νέος ΕΜΣ να έχει και την ευθύνη της διαχείρισης του Single Resolution Fund, ήτοι του ταμείου εκκαθάρισης τραπεζικών ιδρυμάτων στις χώρες του Ευρώ.

Με άλλα λόγια, ο ΕΜΣ μετεξελίσσεται στον κουρέα της Ευρωζώνης, που ενδεχομένως θα κληθεί να δοκιμάσει τα ψαλίδια του πρώτα στο κεφάλι της Ελλάδας. Εάν μάλιστα στα παραπάνω χρονοδιαγράμματα εντάξει κανείς και τη συμφωνία που λέγεται πως επήλθε τον Σεπτέμβρη του 2017 μεταξύ του ΔΝΤ και της ΕΚΤ για την διεξαγωγή των test αντοχής νωρίτερα στις ελληνικές τράπεζες, ήτοι τον Φεβρουάριο του 2018, αντιλαμβάνεται σε ποιο βαθμό η επίσπευση της αναδιοργάνωσης του ΕΜΣ οφείλεται στην Ελλάδα.

Η χώρα μας βρίσκεται στο κέντρο της συζήτησης για την αναδιάρθρωση της Ευρωζώνης, κατ’ αρχήν, και για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, κατ’ επέκταση. Διότι η Ελλάδα είναι η κατ’ εξοχήν χώρα που αντιπροσωπεύει το παράδειγμα των χωρών εκείνων που αν και θέλουν, δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η χώρα που εξέφραζε το παράδειγμα των χωρών που αν και μπορούσαν, δεν ήθελαν να συμμετάσχουν σε πιο προχωρημένα στάδια πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης, ήδη βρίσκεται σε διαδικασία εξόδου από την Ε.Ε.

Η ιστορία τα έφερε έτσι, ώστε και οι διαπραγματεύσεις για το Brexit να διεξάγονται την ίδια ακριβώς περίοδο. Απώτερο χρονικό όριο κατάληξης των διαπραγματεύσεων αυτών, είναι ο Μάρτιος του 2019, όταν προβλέπεται να αποχωρήσει ούτως ή άλλως το Η.Β. από την Ε.Ε., είτε έχει επιτευχθεί συμφωνία γι’ αυτό είτε όχι. Στόχος είναι η Ευρώπη να οδηγηθεί στις επόμενες Ευρωεκλογές τον Μάιο του 2019 με λυμένα όλα αυτά τα προβλήματα.

* Ο κ. Παναγιώτης Γκλαβίνης είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου της Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Liberal

Δημοσίευση: Δεκεμβρίου 07, 2017