Μία Ευρώπη ομάδων

Tου Andrew A. Michta

Καθώς η διαδικασία για την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ βρίσκεται σε εξέλιξη, η επανεξισορρόπηση των θεσμών και της οικονομίας της ΕΕ που θα ακολουθήσει, υπόσχεται να μην είναι τίποτα λιγότερο από επαναστατική. Το Brexit θα έχει συνέπειες όχι μόνο σχετικά με το πώς η ΕΕ θα λειτουργήσει όσο προχωράμε, αλλά επίσης για το πώς θα εξελιχθούν οι διατλαντικές σχέσεις.

Με λίγα λόγια, η Ευρώπη είναι στο κατώφλι μιας συστημικής προσαρμογής, εφάμιλλης με εκείνη που παρατηρήθηκε στο διάστημα 1989-1990. Τότε η σταδιακή υποχώρηση του Ψυχρού πολέμου και η αποσύνθεση της Σοβιετικής αυτοκρατορίας, εισήλθε σε μια θεμελιώδη αναδιατύπωση του τι σημαίνει Ευρώπη, καθώς το ΝΑΤΟ και η ΕΕ κινούνται προς ανατολάς. Η σημερινή διαδικασία της αναδιοργάνωσης, πιθανότατα κάθε άλλο παρά ομαλή θα είναι.

Με το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει αποχωρήσει, η δραματική μετατόπιση του οικονομικού κέντρου βάρους της ΕΕ στην ευρωζώνη, είναι απλώς ένας παράγοντας που έχει στόχο να ξαναφτιάξει τη συνολική δομή της Ευρώπης. Ωστόσο, αν και η επικείμενη αλλαγή στην Ευρώπη μπορεί να επισπευσθεί από το Brexit, οδηγείται από μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της αφύπνισης των εθνικισμών στην Ευρώπη από την οικονομική κρίση του 2008 και τις ροές μεγάλης κλίμακας από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η αποδόμηση της μετά-ψυχροπολεμικής ΕΕ βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και μια δεκαετία τώρα και πρόκειται να φέρει μια ποιοτικά διαφορετική Ευρώπη.

Ένα ολο και πιο πιθανό σενάριο δεν είναι η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων, όπως πολλοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει, αλλά μια πολύ πιο βαθιά αλλαγή που θα επηρεάσει την εκκολαπτόμενη ευρωπαϊκή ταυτότητα, την πολιτική της ηπείρου, την οικονομία, την ασφάλεια και τέλος, την ευρύτερα κατανοητή κουλτούρα της Ευρώπης. Καθώς συσσωρεύονται οι πιέσεις της προηγούμενης δεκαετίας, η Ευρώπη μπορεί να είναι σε καλό δρόμο για μια αλλαγή πέρα από τους θεσμικούς διχασμούς της ΕΕ σε έναν πυρήνα της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας, και μιας ανατολικής περιφέρειας.

Εάν η τρέχουσα τάση συνεχιστεί, μια πολυδιανυσματική Ευρώπη μπορεί να ανακύψει από τον εσωτερικό θεσμικό πυρήνα της ΕΕ. Νέα, αυτό-προκληθέντα ρήγματα θα μπορούσαν να εδραιωθούν όχι μόνο μεταξύ των εντός και των εκτός της ΕΕ κρατών, αλλά επίσης και εντός των περιφερειών. Για παράδειγμα, τα κράτη της Βαλτικής και η Σλοβακία μπορεί να έλθουν πιο κοντά στην ευρωζώνη σε οικονομικά ζητήματα και ζητήματα διακυβέρνησης, ενώ παράλληλα συνεργάζονται με τους εκτός ευρωζώνης Κεντροευρωπαίους και Σκανδιναβούς στο θέμα της ασφάλειας.

Η ιστορία της ΕΕ είναι αυτή δύο κεντρομόλων δυνάμεων που εργάζονται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικές περιοχές. Από τη μία πλευρά είναι η ολοένα και μεγαλύτερη αυταπάτη ότι η ευρωζώνη μπορεί να αποκαταστήσει το οικονομικό της momentum όσο κρατά την απόσταση από την εκτός ευρώ περιοχή της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά είναι η ανησυχητικά εγωκεντρική περιφερειοποίηση της Κεντρικής Ευρώπης, η οποία επιδιώκει να διαμορφωθεί γύρω από διάφορα γεωστρατηγικά οράματα -είτε μέσω μιας αναζωογονημένη ομάδας Βίζεγκραντ, που αποτελείται από την Τσεχία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σλοβακία, ή των χωρών που συνορεύουν με τη Βαλτική, τη Μαύρη και την Αδριατική θάλασσα.

Και οι δύο τάσεις τελικά θα μειώσουν το μεταψυχροπολεμικό όραμα της ΕΕ για μια ευρύτερη και βαθύτερη ένωση, καθιστώντας την περιφερειοποίηση ακόμη πιο πιθανή σε Ανατολή και Δύση. Επιπλέον, αντί να αποφέρει μια διαίρεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης της ΕΕ, η μετάβαση θα πρέπει να συμπεριλάβει την επιδείνωση της ασφάλειας κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Αυτό θα καταστήσει σαφείς τις περιφερειακές ευθυγραμμίσεις κατά μήκος των οικονομικών προτεραιοτήτων που είναι δύσκολο να διατηρηθούν όταν οι Ευρωπαίοι έρχονται αντιμέτωποι με την αποτροπή μιας αναγεννημένης Ρωσίας.

Μια τέτοια μεταμόρφωση θα έχει διαρκείς συνέπειες για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Αν και το ΝΑΤΟ και η ΕΕ δημιουργήθηκαν ως ξεχωριστοί θεσμοί, ανέπτυξαν συμπληρωματικούς ρόλους στην διάρθρωση της μεγαλύτερης Δύση. Εάν η ΕΕ διχαστεί και ενδεχομένως καταρρεύσει, το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί να μην είναι τόσο χαλαρό σε μια περίοδο που η διάθεση για περαιτέρω διεύρυνση της συμμαχίας έχει περιοριστεί σημαντικά. Εάν η Ευρώπη επανέλθει στις διμερείς σχέσεις καθώς κατακερματίζεται σε υπό-περιφέρειες, αυτό θα προσθέσει ένα νέο επίπεδο πολυπλοκότητας στις σχέσεις των ΗΠΑ με μεμονωμένες χώρες της Ευρώπης, καθώς η περιφερειακή οπτική της ασφάλειας δεν θα είναι πλέον τμήμα ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού τοπίου.

Η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει την τρέχουσα έλξη χωρίς να αλλάξει θεμελιωδώς το θεσμικό πλαίσιο του ευρωπαϊκού project, και πιθανώς να επιστρέψει στις διμερείς σχέσεις ως το modus operandi της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, τα κράτη μέλη έχουν ήδη δημιουργήσει ένα momentum που οδηγεί την ΕΕ στο να δημιουργήσει τα δικά της πιθανά ρήγματα σε διάφορες εθνικές πολιτικές, όπως η μετανάστευση ή η ασφάλεια. Σήμερα, καθώς το Brexit γίνεται πραγματικότητα, το ευρωπαϊκό project κινδυνεύει, καθώς το πολιτικό και οικονομικό momentum που έχει χτιστεί την τελευταία δεκαετία οδηγεί την Ευρώπη ακόμη πιο γρήγορα στο μέλλον.

Carnegie Europe
Πηγή Capital

Δημοσίευση: Απριλίου 18, 2017